Του Σωκράτη Βαρδάκη,
βουλευτή Ηρακλείου του ΣΥΡΙΖΑ Προοδευτική Συμμαχία
Παγκόσμια Ημέρα Κοινωνικής Δικαιοσύνης καθιερώθηκε με απόφαση της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ το 2007 και γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 20 Φεβρουαρίου.
Στόχος της είναι η προσπάθεια να αντιμετωπιστούν με διεθνείς δράσεις η φτώχεια, η ανεργία και ο κοινωνικός αποκλεισμός, μέσα σε μια ανοιχτή και παγκοσμιοποιημένη κοινωνία. Η κοινωνική δικαιοσύνη αποτελεί προϋπόθεση για την κοινωνική αρμονία και την ισότητα των πολιτών ενός κράτους.
Το φετινό θέμα αφορά την κοινωνική δικαιοσύνη στην ψηφιακή οικονομία.
Η ψηφιακή οικονομία άλλαξε τον τρόπο και τις σχέσεις εργασίας. Σημειώνονται αλλαγές στο περιεχόμενο της εργασίας, στην οργάνωση και στον σχεδιασμό της, καθώς και στη ρύθμιση και στην προστασία της.
Η ψηφιακή εποχή για την οικονομία, αλλά και την κοινωνία, αποτελεί πλέον προτεραιότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης και μία πρόκληση για όλα τα κράτη. Προκύπτουν νέες ευκαιρίες απασχόλησης, ανοίγονται διαφορετικοί δρόμοι στην καινοτομία και στην παραγωγή, εμφανίζονται νέα επαγγέλματα.
Το τελευταίο έτος, λόγω των ιδιαίτερων υγειονομικών συνθηκών και της περιπέτειας όλου του πλανήτη, η τηλεργασία, εφαρμόστηκε όπου ήταν δυνατή, δηλαδή κυρίως στον τριτογενή τομέα της οικονομίας, της παροχής υπηρεσιών.
Η δυνατότητα συνδεσιμότητας και ο ατομικός τεχνολογικός εξοπλισμός, που πλέον διαθέτει μεγάλο μέρος του πληθυσμού, δίνουν την ευχέρεια για εργασία από τον χώρο του σπιτιού ή όπου ο καθένας βρεθεί και επιλέξει.
Υπάρχουν πολλές αναγνώσεις αλλά και προβληματισμοί που προκύπτουν από αυτόν τον μετασχηματισμό της εργασίας και των εργασιακών σχέσεων:
Για κάποιες ομάδες του πληθυσμού, όπως μητέρες με μικρά παιδιά, άτομα με κινητικές ή άλλες δυσκολίες, αυτός ο μετασχηματισμός διευκόλυνε την πρόσβασή τους στην εργασία, ενώ συνέβαλε και στην ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και ιδιωτικής ζωής.
Υπάρχουν όμως φαινόμενα που παρατηρήθηκαν και τα οποία επιβαρύνουν τη θέση και τη ζωή των εργαζομένων:
Η τηλεργασία σε πολλές περιπτώσεις παρατηρήθηκε ότι οδήγησε σε αύξηση των απαιτήσεων για μόνιμη διαθεσιμότητα, σε ακανόνιστο ωράριο εργασίας, συγκεχυμένα όρια μεταξύ εργασιακής και προσωπικής ζωής, σε ασαφές καθεστώς απασχόλησης, σε επισφαλές εισόδημα για κάποιους, αλλά και στην έλλειψη κοινωνικών παροχών όπως η αναρρωτική άδεια και το επίδομα αδείας. Επίσης, συνετέλεσε στην πλημμελή εκπροσώπηση των εργαζομένων σε συνδικαλιστικούς φορείς, στη μεταξύ τους αποξένωση και απομόνωση, που μοιραία φέρνει και το τέλος ή τον μετασχηματισμό των συνδικαλιστικών φορέων, στην αλλαγή των μορφών συμβάσεων εργασίας, στην αύξηση της μαύρης εργασίας.
Η «πολυπόθητη» ευελιξία όσον αφορά το ωράριο και τον τόπο εργασίας στις περισσότερες των περιπτώσεων επιβάλλεται στον εργαζόμενο, παρά την επιλέγει ο ίδιος.
Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός για την Ασφάλεια και την Υγεία στην Εργασία, έχει εντοπίσει όλους τους επικείμενους κινδύνους και έχει επίσης επισημάνει ότι όσοι έχουν άτυπες, κακής ποιότητας μορφές εργασίας τείνουν να έχουν ταυτόχρονα χειρότερη σωματική και ψυχική υγεία.
Στη συζήτηση τίθενται θέματα και προκλήσεις, όπως η ασφάλεια του εργαζομένου κατά τη διάρκεια της τηλεργασίας, καθώς αυτή πραγματοποιείται σε διαφορετικό από τον φυσικό χώρο μιας επιχείρησης, η σαφήνεια του ωραρίου και η προστασία του προσωπικού ελεύθερου χρόνου, η προσαρμογή της κείμενης νομοθεσίας για το αν θεωρείται εργατικό το ατύχημα που συμβαίνει εν ώρα εργασίας σε ιδιωτικό χώρο και πολλά άλλα.
Στις παραπάνω προκλήσεις οφείλουμε να απαντήσουμε στο παρόν και στο μέλλον και να γίνουν οι απαραίτητες ενέργειες, ώστε η ψηφιακή οικονομία να μην έρθει σε αντιδιαστολή με τα κοινωνικά δικαιώματα των εργαζομένων.
Οι αναδυόμενες προκλήσεις, να μην επισκιάσουν τις ευκαιρίες που μας προσφέρει η τεχνολογία.